Σκορδύλου.
Το Φεβρουάριο του 1878, ξεκινάει στην Κρήτη μια νέα επανάσταση επηρεασμένη από την αρνητική για την Τουρκία πόλεμου με την Ρωσία το 1877. Το τέλος της επανάστασης των Κρητών είναι αλληλένδετο με τις αποφάσεις του συνεδρίου του Βερολίνου σύμφωνα με τις αποφάσεις του οποίου η Πύλη είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει στην Κρήτη τον οργανικό νόμο του 1868 με σκοπό να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των χριστιανών κατοίκων της νήσου. Έτσι η επαναστατική επιτροπή θα συνέλθει με εκπροσώπους της πύλης στην Χαλέπα των Χανίων για να υπογράψουν συμφωνία που θα έθετε σε ισχύ τις αποφάσεις του Βερολίνου.
Σύμφωνα με το άρθρο 15 της ως άνω συνθήκης επιτρέπεται η ίδρυση σωματείων, η έκδοση πολιτικών εφημερίδων, γίνονται απολογισμοί της εκπαιδευτικής δραστηριότητας και δημιουργείται ο πρώτος προβληματισμός για την βελτίωση της εκπαίδευσης των χριστιανών της Κρήτης.
Μέσα στο γενικότερο κλήμα εξελίξεων οι χριστιανοί είναι σε θέση να κτίζουν τις πρώτες εκκλησίες τους. Έτσι και στο Σκορδύλο, ένα χωριό περικυκλωμένο κυριολεκτικά από το Οθωμανικό στοιχείο έχει την ευκαιρία να κτίσει τον πρώτο ναό του. Ο ναός μικρός και τα υλικά του πρόχειρα. Οι Εικόνες είναι όλες της ίδιας τεχνικής και ποιότητος. Όλες χωρίς προπλασμό εκτός από το σταυρό του τέμπλου, τον επιτάφιο του Ιησού, οποίος και κείνος βρίσκονταν επάνω στο παλαιό τέμπλο και μία εικόνα των τριών ιεραρχών. Όλες οι υπόλοιπες εικόνες, τόσο οι δύο μεγάλες του τέμπλου (Μεταμόρφωση και Ζωοδόχος Πηγή) αλλά και εκείνες του δωδεκάορτου. Σύνολο εικόνων έχουμε 20 μέσα στο ναό όλες όπως είπαμε πλην 3 χωρίς προπλασμό. Από την περίοδο της οικοδομήσεώς της μέχρι το 1983 που έγινε η τοποθέτηση μαρμάρινου δαπέδου δεν είχε γίνει καμιά αλλαγή, υπήρχε πάντα καμπάνα και παλαιότερα σήμαντρο, το οποίο σήμερα έχει χαθεί. Το 2005 έγινε γενική ανακαίνιση που συμβάλει ουσιαστικά στη διατήρηση του Ναού και παραμένει παρακαταθήκη για το μέλλον.
Στις αρχές του αιώνα και μετά την ένωση με την Ελλάδα η κατάσταση των χριστιανών είχε ουσιαστικά αλλάξει. Η ελευθερία τους ήταν δεδομένη και το δικαίωμα οικοδόμησης ναών αναφαίρετο δικαίωμα. Όπως σ’ όλη την Κρήτη έτσι και στο Σκορδύλο η ανάγκη ενός μεγαλύτερου ναού είχε καταστεί πρωταρχική ανάγκη. Το γεγονός ότι ο ναός ήταν και νεκροταφείο δεν επέτρεπε την τέλεση γάμων αλλά και δεν μπορούσε να χωρέσει του πλέον των 120 κατοίκων του. Έτσι αποφασίσθηκε η οικοδόμηση μεγαλυτέρου ναού. Το οικόπεδο παρεχώρησε ο Κωνσταντίνος ….. ) στην δυτική είσοδο του χωριού με την προϋπόθεση να οικοδομηθεί ναός στο όνομα των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Η θεμελίωση του ναού έγινε το 1918 από τον επίσκοπο Ιεροσητείας Αμβρόσιο στο όνομα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Η εξέλιξη της ιστορίας δε επέτρεψε την άμεση κατασκευή του ναού και η ολοκλήρωσή του έγινε δυνατή το 1971. Όμως την ίδια περίοδο είχε κτιστεί και εγκαινιαστεί ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Παρασπόρι, που όπως προαναφέραμε ανήκει στην ενορία Σκορδύλου έτσι ο Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας Φιλόθεος Βουζουνεράκη (+1993) έκρινε ότι δεν είναι σωστό να υπάρχουν δύο ναοί με το ίδιο όνομα στην ίδια ενορία. Οι κάτοικοι αντέδρασαν και ο εγκαινιασμός του ναού καθυστέρησε για άλλα πέντε χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι δόθηκε παραγγελία και εικονογραφήθηκε εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης η οποία και τοποθετήθηκε στο τέμπλο. Τελικά οι κάτοικοι παρεχώρησαν το δικαίωμα να εγκαινιάσουν ναό στη μνήμη της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και το άλλο κλίτος στην Αγία Τριάδα όπως είχε αποφασιστεί τον Οκτώβριο του 1976.
Ο ναός είναι διαστάσεων 16m x 9m είναι δίκλιτος αφιερωμένος όπως είπαμε στην Αγία Τριάδα και στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού.
Πρώτος γνωστός Ιερέας ήταν ο παπά-Γιάννης Περάκης ο οποίος διακόνησε μέχρι και το έτος 1936 που είναι το έτος θανάτου του. Ο πατήρ Ιωάννης ήταν πατέρας ενός υιού και δύο κορασίδων δεν έχουμε ακριβή μαρτυρία για το πότε χειροτονήθηκε αλλά λογικά είναι πριν από τη γέννεση της πρώτης του κόρης το 1899.
Εν συνεχεία με το θάνατο του προαναφερθέντος ιερέως ιερέας διακόνησε ο π. Χρίστος Τζανιδάκης από το χωριό Χαμέζι. Η βροντώδης φωνή του υπήρξε παροιμιώδης και για πολλά χρόνια εξυπηρέτησε τις ενορίες του Χαμεζίου και του Σκορδύλου, και φυσικά της Παναγίας της Ρίζας.
Μετά τον π. Χρήστο ακολούθησε ο π. Γιώργης Γαδανάκης από τη Δάφνη ο οποίος εξυπηρετούσε την ενορία της Δάφνης, των Κρυών και του Σκορδύλου, ο οποίος έπεισε και τον μέχρι τότε ψάλτη και μετέπειτα Ιερέα π. Ιωάννη Χασαπλαδάκη να χειροτονηθεί και ο οποίος διακόνησε μέχρι το 1987 όπου και πέθανε μετά από εγχείρηση. Για πολλά χρόνια την ενορία του Σκορδύλου, πλήν τις περιφέρειας του Παρασπορίου και της Ρίζας η οποίες εξυπηρετούνταν από την ενορία Αχλαδίων.
Το 1996 εγκατεστάθη ιερέας ο π. Νικόλαος Ροδουσάκης και εν συνεχεία ο π. Ιωάννης Δανδουλάκης και από το 2002 ο π. Μιχαήλ Μπετείς
