Σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από την πόλη της Σητείας και λίγο πριν από το Σκορδίλο, στα υπώρεια του όρους της Κοπροκεφάλας υπάρχει ο οικισμός της Ρίζας. Η ονομασία της προήλθε από την τοποθεσία που είναι χτισμένη, στο τέλος του φαραγγιού του Σκορδύλου πραγματικά στη ρίζα των ορέων της Σητείας και ειδικότερα της κορυφής της Κοπροκεφάλας. Η πρόσβαση στον οικισμό είναι εξαιρετικά δύσκολη και μέχρι το 1965 δεν υπήρχε δρόμος για την πρόσβαση στο χωριό. Η πρόσβαση γινόταν από την μεριά του Σκορδύλου και τον Πλατίλα(γ)κο ή από την μεριά του χωριού Χαμεζί, από το βόρειο οδικό άξονα της επαρχίας Σητείας. Πάντα να σημειώσουμε ότι η πρόσβαση γινόταν με κτήνη και με αποκλειστικό λόγο τη μετάβαση κάποιου στον οικισμό. Ο λόγος αυτός ήταν και η αιτία που ο οικισμός της Ρίζας παρά την εργατικότητα των κατοίκων του δεν είχε την τύχη της ανάπτυξης και προόδου.Αποκλειστικά και μόνος, λοιπόν, λόγος της ονομασίας του είναι η θέση που οικοδομήθηκε στις ρίζες των ορέων της περιοχής και έλαβα το όνομα Ρίζα.
Χρονολογία κατοίκησης.
Αν και για το Σκορδύλο μπορούμε να προσδιορίσουμε περίπου τη χρονική περίοδο κατασκευής του για τη Ρίζα τα πράγματα δεν είναι το ίδιο εύκολα. Σίγουρα ο
οικισμός δε μνημονεύεται από την απογραφή του Perto Castrofylaca το 1583 και οι λόγοι είναι οι ίδιοι που γνωρίζουμε και για το Σκορδύλο. Δεν είναι απίθανο ο οικισμός να οικοδομήθηκε από την ίδια οικογένεια που οικοδόμησε και το Σκορδύλο αλλά η άποψη αυτή μόνο σαν υπόθεση μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Τα σπίτια και γενικότερα η οικοδομική εικόνα της Ρίζας διαφέρει ουσιαστικά από εκείνη του Σκορδύλου και δε βλέπουμε τα κλασσικά χαρακτηριστικά της οθωμανικής αρχιτεκτονικής των οικισμών της Κρήτης Τα κτήρια αν και εμφανώς εντυπωσιακότερα και με εμφανή τα δείγματα ποιότητος στην αρχιτεκτονική κατασκευή, είναι νεότερα και με τη μορφή της αστικής δομής της νεότερης οθωμανικής περιόδου. Οι καμάρες είναι εξαίρεση στις πόρτες των σπιτιών και όχι ο κανόνας όπως το Σκορδύλο. Οι τείχη των σπιτιών είναι με σοβά και όχι με σκέτη με την πέτρα. Τέλος βλέπουμε σπίτια με δύο πατώματα σε πολλές περιπτώσεις πράγμα που δε συναντάμε σε πολλά χωριά. Τα στοιχεία αυτά μας κάνουν να πιστεύουμε ότι ο οικισμός χτίσθηκε πολύ αργότερα από εκείνο του Σκορδύλου και φυσικά του Αγίου Μάμα.Πληθυσμιακή διάρθρωση.
Η Ρίζα κατοικούνταν αποκλειστικά από χριστιανούς και το βλέπουμε αυτό σε όλες τις απογραφές. Στην απογραφή του 1881 είναι το χωρίο νούμερο 1021, ανήκει στο δήμο Σητείας με 10 οικογένειες και 49 κατοίκους πληθυσμό. Άπαντες χριστιανοί. Στην απογραφή της κρητικής πολιτείας το 1900 η Ρίζα με αριθμό 1007 στη διοικητική δικαιοδοσία του δήμου Σητείας έχει 62 κατοίκους. Το 1920 η αύξηση του πληθυσμού είναι διαρκής και η Ρίζα κατοικείται από 73 κατοίκους, πάντα χριστιανούς. Το 1928 κατ’ άτι αυξημένος ο πληθυσμός της είναι 75 άτομα για να μειωθεί ελάχιστα το 1940 στα 73 και πάλι. Από το 1971 η μείωση του πληθυσμού είναι διαρκής. 69 άτομα το 1951, 50 άτομα το 1961, 33 το 1971, 19 το 1981, 11 το 1991 και μόλις 6 το 2001 που είναι και η τελευταία χρονιά που κατοικείται. Από το 2001 και μετά ο οικισμός περιήλθε στην εγκατάλειψη. Σήμερα μόνο το φως από τους στύλους της ΔΕΗ έχει παραμείνει να θυμίζει το άλλοτε μικρό αλλά δυναμικό οικισμό στις ρίζες του όρους Κοπροκεφάλα. Σε λίγο κι αυτές δε θα φωτίζουν φυσικό αποτέλεσμα της εγκατάλειψης.
